چرخاننده های فارادی
تعریف: وسایلی هستند که حالت قطبش نور را تحت اثر فارادی میچرخانند.
چرخاننده فارادی یک وسیله مگنتو-اپتیکی است که در آن نور از میان محیطی شفاف که تحت تأثیر میدان مغناطیسی قرار گرفته، عبور میکند. خطوط میدان مغناطیسی در همان جهت و یا در خلاف جهت انتشار باریکه قرار دارند. اگر نور قطبیده خطی باشد، جهت قطبش به طور پیوسته در حین انتشار درون محیط میچرخد. زاویه چرخش نهایی β به صورت زیر حساب میشود:
چرخاننده فارادی یک وسیله مگنتو-اپتیکی است که در آن نور از میان محیطی شفاف که تحت تأثیر میدان مغناطیسی قرار گرفته، عبور میکند. خطوط میدان مغناطیسی در همان جهت و یا در خلاف جهت انتشار باریکه قرار دارند. اگر نور قطبیده خطی باشد، جهت قطبش به طور پیوسته در حین انتشار درون محیط میچرخد. زاویه چرخش نهایی β به صورت زیر حساب میشود:
β=V B L
که V ثابت وردت[۱] ماده، B چگالی شار مغناطیسی ( در جهت انتشار ) و L طول محیط چرخاننده است. یادآوری میشود که ثابت وردت به طول موج وابسته است و برای طولموجهای بلندتر، کوچکتر است.
نکته مهم در این است که تغییر جهت قطبش فقط توسط جهت میدان مغناطیسی و علامت ثابت وردت تعیین میشود. اگر باریکهای با قطبش خطی از چرخاننده فارادی عبور کند و سپس توسط آینهای دوباره به این محیط بازتاب کند، تغییرات قطبش دوبار عبور با هم جمع میشوند و یکدیگر را خنثی نمیکنند. این نوع رفتار ویژه، چرخاننده فارادی را از وسایلی مانند تیغههای موجی و قطبشگرها متمایز میکند.
برای درک منشأ فیزیکی چرخش قطبش، میتوان اینطور درنظر گرفت که باریکهای با قطبش خطی، ترکیبی از دو باریکه با قطبش دایروی است و میدان مغناطیسی باعث اختلاف سرعت فاز بین این دو مؤلفه قطبیده دایروی میشود. اختلاف فاز نسبی ایجاد شده، باعث تغییر در جهت قطبش خطی میشود.
نکته مهم در این است که تغییر جهت قطبش فقط توسط جهت میدان مغناطیسی و علامت ثابت وردت تعیین میشود. اگر باریکهای با قطبش خطی از چرخاننده فارادی عبور کند و سپس توسط آینهای دوباره به این محیط بازتاب کند، تغییرات قطبش دوبار عبور با هم جمع میشوند و یکدیگر را خنثی نمیکنند. این نوع رفتار ویژه، چرخاننده فارادی را از وسایلی مانند تیغههای موجی و قطبشگرها متمایز میکند.
برای درک منشأ فیزیکی چرخش قطبش، میتوان اینطور درنظر گرفت که باریکهای با قطبش خطی، ترکیبی از دو باریکه با قطبش دایروی است و میدان مغناطیسی باعث اختلاف سرعت فاز بین این دو مؤلفه قطبیده دایروی میشود. اختلاف فاز نسبی ایجاد شده، باعث تغییر در جهت قطبش خطی میشود.
جزئیات ساخت
میدان مغناطیسی معمولاً توسط آهن رباهای دائمی و یا مواد فرومغناطیسی ایجاد میشود و به گونهای بهینه میشود که اهداف زیر حاصل شوند:
- قدرت میدان باید به اندازه کافی زیاد باشد که زاویه چرخش موردنظر (مثلاً ۴۵ درجه) با یک محیط چرخاننده کوتاه حاصل شود. این امر باعث کاهش اثرات مخرب ناشی از جذب پارازیتیک ( و اثرات حرارتی ناشی از آن) و نیز پاسخ غیر خطی محیط میشود.
- چگالی شار مغناطیسی باید در ناحیهای از محیط که نور از آن عبور میکند، تا حدّ امکان یکنواخت باشد. در اینصورت یک زاویه چرخش فضایی یکنواخت حاصل میشود.
رسیدن به اهداف فوق، چالشهای خاص خود را بهمراه دارد. به طور خاص، سطح مقطع وسیع با میدان همگن خوب نیاز به آهن رباهای قوی یا کاهش قدرت میدان دارد. به همین دلیل وسایل برای اهداف مختلف بهینه میشوند. تجهیزات بسیار سنگین و گرانقیمت با ابعاد بزرگ برای تولید میدانهای قوی و وسایل ارزانقیمت کوچک برای تولید توانهای کم ساخته میشوند.
علاوه بر ثابت وردت بزرگ، یک محیط فارادی باید در ناحیه طیفی موردنظر کاملاً شفاف بوده و کیفیت نوری بالا و بعضاً آستانه تخریب نوری بالایی داشته باشد. اغلب محیطهای فارادی برای ناحیه طیفی فروسرخ نزدیک از بلورهای تربیم-گالیم گارنت (TGG) و شیشه بوروسیلیکات آلاییده با تربیم که ثابتهای وردت بالایی دارند، ساخته شدهاند. یک انتخاب متداول برای المانهای تلکام که در ناحیه طیفی ۳/۱ میکرون و یا ۵/۱ میکرون عمل میکنند، ایتربیم آیرون گارنت (YIG) است.
در عملکرد چرخاننده فارادی در میانگین توانهای نوری بالا، جذب پارازیتیک منجر به گرمایش داخلی و درنتیجه اعوجاجهای حرارتی در باریکه میشود. به طور خاص، این امر منجر به عدسی حرارتی میشود. هر دو عدسی حرارتی و ابیراهیهای بزرگ که به توان وابسته هستند، بسیار مخرّب هستند.
در بسیاری شرایط، اتلاف ناشی از بازتاب در صفحه ورودی و خروجی چرخاننده فارادی با پوشش ضدبازتاب در ناحیه طول موجی مربوطه، کمینه میشود. یادآوری میشود که پهنای باند کاری نه فقط با پوشش ضدبازتاب، بلکه از طریق وابستگی ثابت وردت به طول موج نیز محدود میشود.
کاربردها
چرخانندههای فارادی در صنعت لیزر کاربردهای فراوانی دارند:
علاوه بر ثابت وردت بزرگ، یک محیط فارادی باید در ناحیه طیفی موردنظر کاملاً شفاف بوده و کیفیت نوری بالا و بعضاً آستانه تخریب نوری بالایی داشته باشد. اغلب محیطهای فارادی برای ناحیه طیفی فروسرخ نزدیک از بلورهای تربیم-گالیم گارنت (TGG) و شیشه بوروسیلیکات آلاییده با تربیم که ثابتهای وردت بالایی دارند، ساخته شدهاند. یک انتخاب متداول برای المانهای تلکام که در ناحیه طیفی ۳/۱ میکرون و یا ۵/۱ میکرون عمل میکنند، ایتربیم آیرون گارنت (YIG) است.
در عملکرد چرخاننده فارادی در میانگین توانهای نوری بالا، جذب پارازیتیک منجر به گرمایش داخلی و درنتیجه اعوجاجهای حرارتی در باریکه میشود. به طور خاص، این امر منجر به عدسی حرارتی میشود. هر دو عدسی حرارتی و ابیراهیهای بزرگ که به توان وابسته هستند، بسیار مخرّب هستند.
در بسیاری شرایط، اتلاف ناشی از بازتاب در صفحه ورودی و خروجی چرخاننده فارادی با پوشش ضدبازتاب در ناحیه طول موجی مربوطه، کمینه میشود. یادآوری میشود که پهنای باند کاری نه فقط با پوشش ضدبازتاب، بلکه از طریق وابستگی ثابت وردت به طول موج نیز محدود میشود.
کاربردها
چرخانندههای فارادی در صنعت لیزر کاربردهای فراوانی دارند:
- مهمترین کاربرد آنها در جداکنندههای فارادی است که برای جلوگیری از بازتاب مجدد نور در لیزرها و تقویتکنندهها استفاده میشوند. برای این کاربرد، زاویه چرخش باید نزدیک به ۴۵ درجه در ناحیه طیفی موردنظر باشد. به منظور جلوگیری از بازتاب مجدد نور، یک چرخش قطبش کاملاً یکنواخت نیاز است.
- چرخاننده فارادی، در یک تشدیدگر لیزری حلقوی میتواند باعث اتلاف رفت و برگشت در جهت خاصی شده و در نتیجه عملکرد تشدیدگر را به یک جهت محدود کند. از آنجا که اختلاف اتلاف کوچکی برای یکطرفه شدن باریکه کافی است، با یک زاویه چرخش کوچک در چرخاننده فارادی، این امر محقق میشود. برای تکمیل یکطرفه شدن باریکه، از یک تیغه نیمموج نیز استفاده میشود.
شکل ۱: چیدمان تقویت کننده لیزری دوبار عبور. آینه فارادی که در سمت راست قرار گرفته، باعث میشود حالت قطبش نور بعد از دو بار عبور از محیط تقویتکننده، دچار تغییر شود.
- ترکیب یک چرخاننده فارادی در زاویه ۴۵درجه با یک آینه انتهایی، آینه فارادی را تشکیل میدهند. اگر باریکه لیزر از میان یک تقویت کننده (شکل ۱) عبور کرده و به آینه فارادی برخورد کند و مجدداً از محیط تقویت کننده عبور کند، جهت قطبش باریکه برگشتی در راستای عمود بر باریکه فرودی است- حتی اگر حالت قطبش درون تقویت کننده مانند قبل نباشد. بنابراین یک قطبنده میتواند باریکههایی که در خلاف جهت یکدیگر منتشر شدهاند را از یکدیگر تفکیک کند. این سامانه نسبت به ترکیب جداکننده فارادی، تقویت کننده و آینه معمولی، عملکرد بهتری دارد.
- تکنیک فوق، به شکلی مشابه درون مشددهای لیزری لیزرهای پرتوان، برای کمینه کردن اعوجاجات قطبش و درنتیجه اتلاف ناشی از غیرقطبیدگی استفاده میشود.
- آینههای فارادی فایبر کوپل، در تداخلسنجهای فیبر نوری و لیزرهای فیبری بکاربرده میشوند.
[۱] Verdet constant