صفحه نخست » دانشنامه فن آوری لیزر » چرخاننده ­های فارادی

چرخاننده ­های فارادی

تعریف: وسایلی هستند که حالت قطبش نور را تحت اثر فارادی می­چرخانند.
چرخاننده فارادی یک وسیله مگنتو-اپتیکی است که در آن نور از میان محیطی شفاف که تحت تأثیر میدان مغناطیسی قرار گرفته، عبور می­کند. خطوط میدان مغناطیسی در همان جهت و یا در خلاف جهت انتشار باریکه قرار دارند. اگر نور قطبیده خطی باشد، جهت قطبش به طور پیوسته در حین انتشار درون محیط می­چرخد. زاویه چرخش نهایی β به صورت زیر حساب می­شود:
                                                                  β=V B L   
که V ثابت وردت[۱] ماده، B چگالی شار مغناطیسی ( در جهت انتشار ) و L طول محیط چرخاننده است. یادآوری می­شود که ثابت وردت به طول موج وابسته است و برای طول­موج­های بلندتر، کوچکتر است.
نکته مهم در این است که تغییر جهت قطبش فقط توسط جهت میدان مغناطیسی و علامت ثابت وردت تعیین می­شود. اگر باریکه­ای با قطبش خطی از چرخاننده فارادی عبور کند و سپس توسط آینه­ای دوباره به این محیط بازتاب کند، تغییرات قطبش دوبار عبور با هم جمع می­شوند و یکدیگر را خنثی نمی­کنند. این نوع رفتار ویژه، چرخاننده فارادی را از وسایلی مانند تیغه­های موجی و قطبشگرها متمایز می­کند.
برای درک منشأ فیزیکی چرخش قطبش، می­توان اینطور درنظر گرفت که باریکه­ای با قطبش خطی، ترکیبی از دو باریکه با قطبش دایروی است و میدان مغناطیسی باعث اختلاف سرعت فاز بین این دو مؤلفه قطبیده دایروی می­شود. اختلاف فاز نسبی ایجاد شده، باعث تغییر در جهت قطبش خطی می­شود.

جزئیات ساخت

میدان مغناطیسی معمولاً توسط آهن رباهای دائمی و یا مواد فرومغناطیسی ایجاد می­شود و به گونه­ای بهینه می­شود که اهداف زیر حاصل شوند:
  • قدرت میدان باید به اندازه کافی زیاد باشد که زاویه چرخش موردنظر (مثلاً ۴۵ درجه) با یک محیط چرخاننده کوتاه حاصل شود. این امر باعث کاهش اثرات مخرب ناشی از جذب پارازیتیک ( و اثرات حرارتی ناشی از آن) و نیز پاسخ غیر خطی محیط می­شود.
  • چگالی شار مغناطیسی باید در ناحیه­ای از محیط که نور از آن عبور می­کند، تا حدّ امکان یکنواخت باشد. در اینصورت یک زاویه چرخش فضایی یکنواخت حاصل می­شود.
رسیدن به اهداف فوق، چالش­های خاص خود را بهمراه دارد. به طور خاص، سطح مقطع وسیع با میدان همگن خوب نیاز به آهن رباهای قوی یا کاهش قدرت میدان دارد. به همین دلیل وسایل برای اهداف مختلف بهینه می­شوند. تجهیزات بسیار سنگین و گرانقیمت با ابعاد بزرگ برای تولید میدان­های قوی و وسایل ارزانقیمت کوچک برای تولید توان­های کم ساخته می­شوند.
علاوه بر ثابت وردت بزرگ، یک محیط فارادی باید در ناحیه طیفی موردنظر کاملاً شفاف بوده و کیفیت نوری بالا و بعضاً آستانه تخریب نوری بالایی داشته باشد. اغلب محیط­های فارادی برای ناحیه طیفی فروسرخ نزدیک از بلورهای تربیم-گالیم گارنت (TGG) و شیشه بوروسیلیکات آلاییده با تربیم که ثابت­های وردت بالایی دارند، ساخته شده­اند. یک انتخاب متداول برای المان­های تلکام که در ناحیه طیفی ۳/۱ میکرون و یا ۵/۱ میکرون عمل می­کنند، ایتربیم آیرون گارنت (YIG) است.
در عملکرد چرخاننده فارادی در میانگین توان­های نوری بالا، جذب پارازیتیک منجر به گرمایش داخلی و درنتیجه اعوجاج‌های حرارتی در باریکه می­شود. به طور خاص، این امر منجر به عدسی حرارتی می­شود. هر دو عدسی حرارتی و ابیراهی­های بزرگ که به توان وابسته هستند، بسیار مخرّب هستند.
در بسیاری شرایط، اتلاف­ ناشی از بازتاب در صفحه ورودی و خروجی چرخاننده فارادی با پوشش ضدبازتاب در ناحیه طول موجی مربوطه، کمینه می­شود. یادآوری می­شود که پهنای باند کاری نه فقط با پوشش ضدبازتاب، بلکه از طریق وابستگی ثابت وردت به طول موج نیز محدود می­شود.

کاربردها
چرخاننده­های فارادی در صنعت لیزر کاربردهای فراوانی دارند:
  • مهمترین کاربرد آنها در جداکننده­های فارادی است که برای جلوگیری از بازتاب مجدد نور در لیزرها و تقویت­کننده­ها استفاده می­شوند. برای این کاربرد، زاویه چرخش باید نزدیک به ۴۵ درجه در ناحیه طیفی موردنظر باشد. به منظور جلوگیری از بازتاب مجدد نور، یک چرخش قطبش کاملاً یکنواخت نیاز است.
  • چرخاننده فارادی، در یک تشدیدگر لیزری حلقوی می­تواند باعث اتلاف رفت و برگشت در جهت خاصی شده و در نتیجه عملکرد تشدیدگر را به یک جهت محدود کند. از آنجا که اختلاف اتلاف کوچکی برای یکطرفه شدن باریکه کافی است، با یک زاویه چرخش کوچک در چرخاننده فارادی، این امر محقق می­شود. برای تکمیل یکطرفه شدن باریکه، از یک تیغه نیم­موج نیز استفاده می­شود.
شکل ۱: چیدمان تقویت کننده لیزری دوبار عبور. آینه فارادی که در سمت راست قرار گرفته، باعث می­شود حالت قطبش نور بعد از دو بار عبور از محیط تقویت­کننده، دچار تغییر شود.
  • ترکیب یک چرخاننده فارادی در زاویه ۴۵درجه با یک آینه انتهایی، آینه فارادی را تشکیل می­دهند. اگر باریکه لیزر از میان یک تقویت کننده (شکل ۱) عبور کرده و به آینه فارادی برخورد کند و مجدداً از محیط تقویت کننده عبور کند، جهت قطبش  باریکه برگشتی در راستای عمود بر باریکه فرودی است- حتی اگر حالت قطبش درون تقویت کننده مانند قبل نباشد. بنابراین یک قطبنده می­تواند باریکه­هایی که در خلاف جهت یکدیگر منتشر شده­اند را از یکدیگر تفکیک کند. این سامانه نسبت به ترکیب جداکننده فارادی، تقویت کننده و آینه معمولی، عملکرد بهتری دارد.
  • تکنیک فوق، به شکلی مشابه درون مشددهای لیزری لیزرهای پرتوان، برای کمینه کردن اعوجاجات قطبش و درنتیجه اتلاف ناشی از غیرقطبیدگی استفاده می­شود.
  • آینه­های فارادی فایبر کوپل، در تداخل­سنج­های فیبر نوری و لیزرهای فیبری بکاربرده می­شوند.

[۱] Verdet constant